انتشارات زبان علم
حامی کتاب و کتابخوانی
بجنورد
خراسان شمالی
انتشارات زبان علم
حامی کتاب و کتابخوانی
بجنورد
خراسان شمالی
سرویس استانهای خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - سید حبیب قاآنی، روزنامهنگار و فعال رسانهای: روزنامهنگاری یکی از مشاغل پرتنش و درعینحال پرماجراست، شغلی که پیوسته در دل وقایع، بحرانها و تحولات قرار دارد، اما در کمال شگفتی، کمتر به روایت خود میپردازد، در حالیکه اگر این ویژگیها در شغلی دیگر مستتر بود، حجم بالایی از این سبک و نوع کتابها را به خود اختصالص میداد.
در ایران، خلأ جدی در نگارش تجربیات حرفهای روزنامهنگاران وجود دارد و کتابهایی که مستند تجربه زیسته آنان باشند، بسیار اندکاند. این در حالی است که در کشورهای توسعهیافته، کتابهای بسیاری در ژانر خاطرات و تجربهنگاری روزنامهنگاران منتشر میشود و هم مرجع آموزش است، هم منبع الهام.
ادبیات تجربهمحور در رسانه، بستر مهمی برای انتقال دانش و تجربه، تربیت نسل جدید و تحلیل تحولات حرفهای است. با این حال، روزنامهنگاران ایرانی اغلب به دلایل متعددی از جمله فشارهای حرفهای، کمبود زمان، خودسانسوری و یا حتی باور نداشتن به اهمیت ثبت تجربه، دست به قلم نمیبرند. آنان به ثبت و مستندسازی عملکرد دیگران عادت دارند اما نسبت به روایت خویش بیتفاوتاند. تجربههای ارزشمندی که در جریان پوشش حوادث، مصاحبهها، گزارشهای میدانی، تحریریهنشینی، سانسور، تهدید، تعاملات انسانی، امید و خستگی شکل گرفته، ناگفته میمانند و در نهایت با بازنشستگی یا کنارهگیری فرد، برای همیشه از بین میروند.
در بسیاری از کشورهای جهان، روزنامهنگاران نهتنها خاطرات حرفهای خود را مینویسند، بلکه این کار جزئی از فرهنگ حرفهای محسوب میشود. کتابهایی چون All the President's Men اثر باب وودوارد و کارل برنشتاین، Personal History نوشته کاترین گراهام، یا حتی مجموعه مقالات خبرنگاران تحقیقی New Yorker، نهفقط به روایت زندگی حرفهای میپردازند، بلکه سند تاریخی یک دوره رسانهای هستند. در این کشورها، نشر کتاب توسط خبرنگاران امری معمول است و حتی نهادهایی چون کالجهای روزنامهنگاری، بنیادها و مراکز آرشیوی از این تجربهها پشتیبانی میکنند. در حالیکه در ایران، حتی نویسندگان حرفهای هم به ندرت به سراغ خاطرهنگاری رسانهای میروند.
چه باید کرد؟ راهی برای احیای تجربههای خاموش
نخستین گام برای عبور از این کمکاری، پذیرش اهمیت نوشتن تجربیات رسانهای است. باید فضایی ایجاد شود که روزنامهنگاران از روایت خود نترسند و آن را امری حرفهای، نه شخصی یا تجملی، بدانند. برگزاری کارگاههای تجربهنگاری، حمایت نهادهای مطبوعاتی از انتشار خاطرات و تحلیلهای حرفهای، راهاندازی آرشیو ملی روزنامهنگاران، دعوت از نسلهای قدیمیتر برای گفتوگو و حتی ایجاد بخشهایی در مجلات یا سایتهای خبری برای ثبت این روایتها میتواند مفید باشد.
بهطور کلی، نبود ادبیات مرجع درباره تجربیات زیسته خبرنگاران، ضعف مهمی در نظام رسانهای ایران است. در غیاب این متون، نسلهای جدید با سردرگمی وارد میدان میشوند و مجبورند بار دیگر راههایی را طی کنند که پیشینیان بیصدا و بینشان پیمودهاند. شاید اکنون، بیش از هر زمان، روزنامهنگاری نیاز دارد به بازاندیشی در خودش؛ به گفتن از خود، برای حفظ حافظه رسانهای کشور.
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نتایج پژوهش تازهای که با همکاری آمازون کیندل انجام شده، از مهمترین موانع شکلگیری عادت مطالعه در میان کودکان و راهکارهایی برای تقویت آن از سوی والدین پرده برداشته است. این پژوهش که از سوی مؤسسه مستقل «Censuswide» و با مشارکت دو هزار والد کودک ۷ تا ۱۲ ساله در ایالات متحده بین ۸ تا ۱۶ ژوئیه ۲۰۲۵ انجام شده، نشان میدهد که گرایش به مطالعه در میان کودکان نسبت به نسل گذشته کاهش یافته و عوامل متعددی از جمله تلفن همراه، بازیهای دیجیتال و تلویزیون در این روند مؤثرند.
بر اساس این گزارش، ۴۲ درصد والدین گفتهاند که سرگرمیهای دیجیتال، مانع از مطالعه بیشتر کودکانشان شده است. در همین حال، ۷۷ درصد از والدین ابراز تمایل کردهاند که فرزندشان بیش از وضعیت کنونی مطالعه کند، اما ۴۴ درصد اذعان داشتهاند که کودکانشان کمتر از زمانی که خود کودک بودهاند، کتاب میخوانند. همچنین ۹۵ درصد والدین تلاش فعالانهای برای تشویق فرزندشان به مطالعه دارند، اما ۴۶ درصد از آنها معتقدند کودکشان هنگام مطالعه بهراحتی دچار حواسپرتی میشود.
مالی نس، پژوهشگر حوزه سواد و ادبیات کودک، در گفتوگویی با این گزارش میگوید: «علاوهبر چالشهای متداولی که کودکان هنگام مطالعه با آن مواجهاند، اکنون با مجموعهای از عوامل رقابتبرانگیز نیز روبهرو هستیم که توجه و زمان آنها را تحتتأثیر قرار میدهد.»
بر پایه این پژوهش، بسیاری از والدین تلاش میکنند با ایجاد فضاهای تشویقی، علاقه به مطالعه را در کودکان تقویت کنند. اجازه انتخاب آزادانه کتاب از سوی کودک (۳۶ درصد)، انتخاب قالب مطالعه اعم از نسخه چاپی، دیجیتال یا صوتی (۲۵ درصد) و نیز استفاده از عناصر بصری مانند کتابهای مصور و رمانهای گرافیکی (۴۰ درصد) از جمله مهمترین راهکارهایی است که والدین برای افزایش رغبت فرزندان خود به کتابخوانی به کار میگیرند.
در همین راستا، شرکت آمازون، نسل جدیدی از کتابخوانهای مخصوص کودکان با عنوان Kindle Colorsoft Kids را معرفی کرده است. این دستگاه با طراحی بدون اپلیکیشن، مرورگر یا پیامرسان، فضای مطالعهای بدون حواسپرتی و با صفحهنمایش رنگی سازگار با چشم کودک فراهم کرده و به کودک این امکان را میدهد تا تجربهای شخصیسازیشده از مطالعه داشته باشد؛ از جمله انتخاب جلد، نوع کتاب، اندازه فونت، فاصله خطوط و میزان نور صفحه.
مالی نس همچنین تأکید میکند که توجه به اصل ARC (مخفف دسترسی، ارتباط و انتخاب) میتواند تأثیر چشمگیری در افزایش میل به مطالعه در کودکان داشته باشد. به گفته او، ارائه گزینههایی متناسب با علاقه کودک، ایجاد دسترسی سریع و آسان به کتابها از طریق خدمات اشتراکی، و آزادی کودک در انتخاب شیوه و مکان مطالعه از جمله نکات کلیدی در ایجاد عادت کتابخوانی مداوم است.
این گزارش همچنین نشان میدهد که ۶۴ درصد از والدین، فرزندان خود را در حال استفاده از ابزارهای کمکخواندن مانند خواندن با صدای بلند (text-to-speech)، تنظیم اندازه فونت (۲۲ درصد) و نور قابل تنظیم (۲۰ درصد) دیدهاند. این امکانات بهویژه برای کودکانی که نیاز به دسترسیپذیری ویژه دارند، از اهمیت زیادی برخوردار است و موجب کاهش فشار بصری و افزایش تمرکز بر درک و لذت از مطالعه میشود.
در پایان گزارش تأکید شده است که هر کودک مسیر خاص خود را در یادگیری و خواندن دارد و مشارکت دادن کودک در انتخاب کتاب، فضای مطالعه و قالب آن، نقش مهمی در تبدیل خواندن به یک تجربه شخصی، جذاب و پایدار دارد.