در نشست تخصصی پژوهشکده اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران مطرح شد:
تأملی در چیستی و کارکرد مصاحبه در تاریخ شفاهی
تاریخ انتشار: ۱۴۰۴/۱/۲۷ - ۱۴:۱۴:۰
آخرین تاریخ بروزرسانی: ۱۴۰۴/۱/۳۰ - ۱۰:۱۸:۵۸
به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، در این نشست، مرتضی رسولی‌پور، پژوهشگر تاریخ شفاهی و محمد قاسمی‌پور، استاد تاریخ شفاهی حوزه هنری، به بررسی ابعاد نظری و روشی مصاحبه در تاریخ شفاهی پرداختند و با نگاهی تحلیلی، پیشنهادهایی برای ضابطه‌مند شدن این فرآیند ارائه دادند. همچنین دبیری این نشست را داود آقارفیعی، عضو هیئت علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی برعهده داشت.
مصاحبه در تاریخ شفاهی، دیالوگی درون‌زا و روایتی برون‌گراست
در ابتدای نشست، مرتضی رسولی‌پور، پژوهشگر تاریخ شفاهی، در سخنرانی خود با اشاره به ماهیت خاص مصاحبه در تاریخ شفاهی گفت: مصاحبه در رابطه با کل و نظام تاریخ شفاهی، از نظر شیوه و سیستم درونی، یک دیالوگ است و از نظر مفهوم و در سیستم بیرونی، روایت به شمار می‌رود؛ به‌عبارتی، مصاحبه نوعی روایت منحصر به فرد است.
وی در ادامه با تبیین جایگاه مفاهیم کلیدی در درک مصاحبه افزود:اگر بخواهیم درباره ماهیت مصاحبه به عنوان یک فراگرد در تاریخ شفاهی غور کنیم، باید به مفاهیم دیالوگ، روایت و ارتباط و تناسب آن‌ها با تاریخ‌نگاری شفاهی بپردازیم.
این پژوهشگر تاریخ شفاهی همچنین به ویژگی‌های ساختاری مصاحبه در تاریخ شفاهی پرداخت و گفت:مصاحبه در این حوزه، مصاحبه‌ای است فردی (یک به یک)، بی‌واسطه (رو در رو)، عمیق (پرداختن به یک موضوع خاص با ریشه‌یابی، جزئیات و تفسیر)، تک‌موضوعی، هدایت‌شده و مبتنی بر درخواست مصاحبه‌کننده. این فرآیند با مطالعه و آمادگی قبلی برای کشف واقعیت، ثبت وقایع در حافظه تاریخی و در نهایت انتشار آن از طریق وسایل ارتباط جمعی انجام می‌شود.
مصاحبه، کنشی چندلایه با کارکردی فراتر از گفت‌وگوهای معمول است
در ادامه این نشست، محمد قاسمی‌پور، استاد تاریخ شفاهی حوزه هنری، در سخنرانی خود با تأکید بر اهمیت شناخت مفهومی مصاحبه در تاریخ شفاهی اظهار داشت: عموماً برای مصاحبه‌کنندگان تنها شیوه‌های مصاحبه اهمیت دارد، در حالی که شناخت مفهوم، ماهیت و اهداف مصاحبه، نقش تعیین‌کننده‌ای در فرایند تاریخ‌نگاری دارد.
وی مصاحبه را کنشی ارتباطی و چندلایه توصیف کرد و گفت:مصاحبه نوعی ارتباط شفاهی، کنش متقابل اجتماعی و یک فراگرد است. در مصاحبه‌های رو در رو، ماهیت ارتباطی بودن و فرایندی بودن آن کاملاً آشکار می‌شود.
این با تفکیک مصاحبه از سایر انواع گفت‌وگو خاطرنشان کرد:هرچند مصاحبه نوعی ارتباط گفتاری است، اما در تلفیق با ارتباط رو در رو، ماهیتی متمایز پیدا می‌کند. در این نوع ارتباط، یکی از طرفین با نیت خاصی وارد گفت‌وگو می‌شود، سؤال طرح می‌کند و واکنش‌ها را دنبال می‌کند؛ این فراتر از صحبت‌های معمول است و نیازمند برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری قبلی است.
قاسمی‌پور در پایان تصریح کرد: مصاحبه در تاریخ شفاهی، یک ارتباط طراحی‌شده، هدف‌دار، رو در رو و نیازمند به تصمیم‌گیری است که در چارچوب مشخص و با نیت ثبت دقیق روایت‌ها صورت می‌گیرد.
در بخش پایانی این میزگرد، سخنرانان به پرسش‌های حاضران پاسخ دادند و مباحث مطرح‌شده را با مشارکت مخاطبان به بحث گذاشتند.
