معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران تشریح کرد؛
نقشه راه برای شعر و ادبیات؛ از جشنواره‌های جدید تا احیا برنامه‌های فراموش‌شده
معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران، از برنامه‌ریزی برای برگزاری چند جشنواره در تابستان خبر داد و بر احیای برنامه‌های فراموش شده تاکید کرد.
غلامرضا طریقی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره عملکرد سه ماهه معاونت شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران، همچنین برنامه‌های آتی این معاونت، بیان کرد: با توجه به اینکه از سال ۱۳۹۲ در بنیاد ادبیات داستانی، معاونت شعر و ادبیات خانه کتاب و ادبیات ایران حضور داشتم، تصویر کاملاً دقیقی از مسئولیت‌ها و اهداف این معاونت دارم.
وی عنوان «خانه کتاب و ادبیات» را نشانه دیگری از اهمیت ادبیات، ارزیابی کرد و افزود: نیمی از مجموعه، ادبیات است اما علاوه بر کاهش یا قطع ارتباط پدیدآورندگان و شاعران با معاونت طی چند سال اخیر، معاونت حتی از نظر نیروی انسانی افت داشت؛ عواملی که موجب شد، چند ماه درباره پذیرش مسئولیت تردید داشته باشم؛ می‌دانستم پذیرفتن در چنین شرایطی نیازمند صرف انرژی زیادی است.
طریقی با تاکید بر نقش موثر و توانمندی معاونان پیشین معاونت شعر و ادبیات، ادامه داد: مسئولان پیشین، از دوستان من هستند؛ به نظر می‌رسد امکانات آن‌ها برای برگزاری حداقلی رویدادها بود؛ بنابراین چه بسا اگر امکانات بیشتری در اختیار داشتند، کارهای متنوع‌تری انجام می‌شد. در مجموع می‌دانیم درباره برخی افراد نیز محدودیت‌هایی وجود داشت.
تاثیرات ادغام و تغییر دولت‌ها بر عملکرد معاونت شعر و ادبیات داستانی
وی ادغام موسسات را بر خروجی معاونت جدید شعر و ادبیات بی‌تاثیر ندانست و گفت: بله؛ احتمالاً نتیجه اولیه ادغام بود؛ در بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان، ۳۰ نویسنده و شاعر، ازجمله شهریار عباسی، احسان رضایی و جواد محقق و دیگران فعالان بودند. بعد از ادغام، این افراد جدا شدند و بدنه کارمندی باقی ماند. مولفه اثرگذار دیگر تغییر دولت بود؛ می‌دانیم بالاخره بعد از ادغام باید، فرآیندی طی می‌شد تا دوباره نتایج مطلوب حاصل شود اما تغییر دولت را داشتیم که نتیجه ثانویه را ایجاد کرد؛ البته به‌دلیل رویکردها بود و الزاماً از سوی نیروها شکل نگرفته بود؛ بنابراین طی دو مرحله، تنه فکری از ۱۰۰ به ۶۰ و در نهایت به ۳۰ نفر رسید.
کلان‌برنامه‌های معاونت شعر و ادبیات داستانی در فصل جدید
معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران، با اشاره به تعریف دو ماموریت اصلی بعد از پذیرش مسئولیت در خانه کتاب و ادبیات ایران، افزود: با آگاهی از مسائل، مسئولیت را پذیرفتم. برنامه مفصل یک‌ساله و سه‌ساله، منطبق با سیاست‌های کلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی را ترسیم و به مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران ارائه کردم. برنامه نخست، بهبود فعالیت‌های دائمی معاونت که مصوبه شورای انقلاب فرهنگی یا مصوبه وزارت فرهنگ و ارشاد را دارد؛ ازجمله جوایز ادبی اما با توجه به اینکه دبیر ثابتی ندارند با تغییر دولت‌ها، افت و خیز داشته است.
طریقی ادامه داد: بهبود از ساده‌ترین رویکردها مثل تغییر دبیر جوایز برای ارتقاء کیفی تا تغییر آیین‌نامه‌های اجرایی و دخالت دادن بخشی از جامعه که پیش‌تر وجود نداشت. به عنوان مثال ایجاد «بخش آزاد» یا «شعر جوان» برای حضور شاعرانی که هر سال به انتشار کتاب، اقدام نمی‌کنند؛ می‌دانیم جشنواره شعر فجر کتاب‌محور است؛ بنابراین ایجاد «بخش آزاد» امکان حضور شاعران بدون کتاب را نیز فراهم می‌کند.
پایگاه‌های «نقد شعر» و «نقد داستان» احیا می‌شود
وی با اشاره به دومین رویکرد معاونت شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران در فصل جدید، ادامه داد: احیاء برخی فعالیت‌ها که به دلایل مختلف متوقف شده یا از بین رفته بود، دومین برنامه معاونت شعر و ادبیات است؛ ازجمله پایگاه‌های «نقد شعر» و «نقد داستان». طراحی این پایگاه‌ها، جزو بهترین اقدامات شخصی‌ام بود. این پایگاه‌ها سال‌های ۱۳۹۳ - ۹۴ ایجاد شدند، زمانی که فضای مجازی گسترده نشده بود. حدود ۶ هزار عضو از نقاط مختلف کشور در پایگاه‌ها عضو هستند. ۲۰ تا ۳۰ منتقد آثار ثبت شده اعضا را رایگان، بررسی می‌کنند.
به گفته طریقی، برخی شاعران جوان ازجمله رحمت رسولی مقدم، خروجی پایگاه نقد شعر هستند.
معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران، با تاکید بر اینکه توجه به شاعران و نویسندگان مستعد شهرستانی، جزو وظایف ذاتی موسسه است، گفت: فقط در قبال تهرانی‌ها متعهد نیستیم، کمترین وظیفه، پرداخت دستمزد به منتقدان برای بررسی داستان و شعر جوانان شهرستانی است. علاوه براین آموزش، اصل ماجراست.
طریقی، با بیان اینکه برگزاری جشنواره برای معرفی منتخبان، موضوع فرعی است، ادامه داد: آموزش و اقدامات زیرساختی، هرچند شاید ۵ سال بعد به نتیجه برسد حتماً کار ضروری‌تری است.
وی درباره فعالیت پایگاه‌های «نقد شعر» و «نقد داستان» بیان کرد: پایگاه‌های نقد «شعر» و «داستان» تقریباً از یک دوره‌ای بسیار کمرنگ و از سال گذشته، به‌طور کامل متوقف شده بود؛ بنابراین در حال بهینه‌سازی شکلی و برنامه‌ریزی برای بهره‌گیری از منتقدان هستیم. فکر می‌کنم، حدود چند هفته آینده، پایگاه‌ها در دسترس قرار گیرد و فعالیت بخش «آموزش» آغاز شود. بخش‌های جدیدی به بخش آموزش افزوده شده که مربوط به اواخر حضور آقای محقق بود. پیش‌تر «کلک خیال»، «آل جلال» و «اقلیم قلم» و «قاصدک» را داشتیم.
«ویکی ادبیات» در مسیر احیاء
معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران، افزود: در دوره جدید، کشور به چهار اقلیم با توجه به اشتراکات حداقلی فرهنگی و جغرافیایی تقسیم شده و تلاش داریم افرادی انتخاب شوند که اشتراکات، در جریان برگزاری دوره‌ها، تقویت شود؛ بنابراین برای شعر، داستان و شاعران و نویسندگان کودک و نوجوان در چهار تقسیم‌بندی جغرافیایی کشور برگزار خواهد شد. مدیریت «ویکی ادبیات» یک دوره به بیرون از خانه کتاب و ادبیات ایران واگذار و متوقف شده بود و دوباره باید به احیا آن فکر کنیم.
به گفته طریقی، احتمالاً دوره‌های آموزشی پیشرفته در تهران برگزار و آثار اعضا را نیز منتشر خواهیم کرد.
وی با بیان اینکه یکی از اقدامات مهم معاونت شعر و ادبیات داستانی باید احیا «مجمع انجمن‌های ادبی» باشد، افزود: تشکیل انجمن‌های ادبی کنار معایب آن‌ها، دو آورده مهم دارد؛ نخست ارائه تصویر دقیقی از فعالیت‌های ادبی، دوم؛ وجود یک واسطه برای مسئولان برای دسترسی به آمارهای مختلف، ازجمله تعداد داستان‌نویسان و شناسایی نیازهایشان از اینکه حضور چه فعالان فرهنگی برای آن‌ها مفید است. ارتباط با انجمن‌های ادبی متوقف شده، بنابراین یکی از برنامه‌ها، احیا فعالیت این انجمن‌ها و همکاری با آن‌ها است.
ساماندهی رویکردهای حمایتی از نویسنده‌ها و شعرا
معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران، ساماندهی برخی اقدامات حمایتی از نویسنده‌ها و شاعران را یکی دیگر از اهداف دوره جدید معرفی و بیان کرد: خانه کتاب و ادبیات ایران، همیشه از نویسنده یا شاعری که شرایط خاصی داشته حمایت مالی یا معنوی داشته اما ساماندهی شده و براساس پروتکل نبود؛ به‌عبارت دیگر موردی انجام شده؛ بنابراین یکی از ایده‌های مهم هرچند می‌دانم دشوار است، تلاش می‌کنیم در حد توانِ خانه کتاب و ادبیات ایران، هر نویسنده و شاعر، حتی اگر مشکل دریافت مجوز دارد، بداند می‌تواند برای شناسایی مسئله، به موسسه مراجعه کند.
طریقی، ادامه داد: می‌دانیم، سینماگران، معاونت سینمایی، خانه سینما صنف هم دارند، مثل صنف کارگردانان، تهیه‌کننده یا اهالی موسیقی؛ بنابراین هر زمان با مسئله مواجه بشوند، برای رفع مسئله، می‌دانند کجا مراجعه کنند. درحالی که شاعران و نویسنده‌ها هیچ‌کدام را ندارند؛ حتی در ساختار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، غیر از خانه کتاب هیچ‌کجا را ندارند.
خانه کتاب و ادبیات ایران برای اهل قلم نقش پدری دارد
وی درباره بهره‌مندی از ظرفیت‌های صندوق اعتباری هنر برای شناسایی نویسندگان غیرعضو این صندوق، بیان کرد: با توجه به اینکه نویسندگان و شاعران صنف ندارند، به اصطلاح زورشان در صندوق اعتباری هنر کم است. تلاش‌هایی برای چنین فعالیت‌هایی انجام شده اما به دلایلی به هدف نرسیده است؛ بنابراین به‌نظر می‌رسد، خانه کتاب و ادبیات ایران، با توجه به جایگاهش در کلّیت ساختار فرهنگی، کاملاً باید نقش پدر داشته باشد، شاعران و نویسندگان برایش تفاوتی نکند.
معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران، درباره برخی برنامه‌های جدید بیان کرد: نخستین دوره «نشان بیهقی» آبان‌ماه برگزار خواهد شد. دلیل اصلی تعریف این نشان، توجه به نثر فارسی است. می‌دانیم، نثر صرفاً به داستان اختصاص ندارد؛ بنابراین می‌خواهیم به افرادی توجه کنیم که در انواع تولیدات خود ازجمله شعر، داستان پژوهش، به ارتقاء جایگاه زبان فارسی توجه دارند. در قالب «نشان بیهقی» اولاً می‌خواهیم به افراد جوان این عرصه بگوییم، به شما توجه داریم و تحسینشان کنیم.
برگزاری نخستین جشنواره «نشان بیهقی» / پاسداشت داستان‌نویسان پاکیزه نویس
به گفته طریقی، احتمالاً خیلی شاهنامه‌پژوه داریم که کار مفید کردن یا از بین هزار داستان‌نویس جوان یک نفر با تلاش زیاد، سعی می‌کند نثر درست و موثر فارسی داشته باشد؛ احتمالاً ممکنه به همین دلیل، بر فروش کتابش هم تاثیرگذار باشد یا اصلاً برای برخی مخاطبان جذاب نباشه اما دستکم باید برای مسئولان خانه کتاب و ادبیات ایران، درخور توجه باشد؛ به‌ویژه در روزگاری که فضای مجازی شلخته نوشتن، رواج پیدا کرده است. قرار نیست، کار مهمی انجام بدهیم، فقط با برگزاری «نشان بیهقی» می‌خواهیم بگوییم، خوب دیده می‌شوید و زحمت می‌کشید.
وی با اشاره به انتشار فراخوان جایزه ملی کودک و نوجوان ادامه داد: برگزاری دوره‌های آموزشی «اقلیم قلم» استان‌ها از ۲۸ تیرماه، از شمال شرق کشور و شمال سپس جنوب و غرب کشورآغاز و پایگاه‌ها نیز در نهایت تا پایان تیرماه مجدد فعال خواهد شد. دوره‌های آموزشی «اقلیم قلم» تا ۱۷ مرداد و آخرین آن به میزبانی ساری برگزار خواهد شد. دبیرخانه «نشان بیهقی» نیز تشکیل، برنامه‌ریزی برای برگزاری رویدادهای دائمی ادبی نیز به مرور از پاییز آغاز می‌شود.
معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران با اشاره به پیش‌بینی ویژه‌برنامه روز قلم در خانه کتاب و ادبیات ایران، بیان کرد: برنامه دورهمی با حضور ۱۸۰ شاعر و نویسنده پیش‌بینی شده بود اما با توجه به شرایط ایجاد شده جنگ ۱۲ روزه، لغو شد. برای برگزاری ویژه‌برنامه، منصرف نشدیم.
طریقی از برگزاری نخستین دوره جشنواره «نقد و پژوهش‌های ادبیات معاصر» خبر داد و بیان کرد: می‌دانیم در کشور محتواهای خلاقه درخورتوجهی در حوزه ادبیات منتشر می‌شود اما کار جدی در زمینه نقد انجام نشده؛ جایزه دوسالانه «نقد زرین» را داریم که خانه کتاب و ادبیات ایران نیز از حامیان این رویداد است. با این وجود یک نکته وجود دارد، از یک طرف گلایه‌مندیم که چرا درباره ادبیات معاصر، پایان‌نامه و پژوهش انجام نمی‌شود از سوی دیگر یک اطمینان قلبی در دانشگاه‌ها بین پژوهشگران وجود دارد که اگر درباره مشاهیر ادبی مثلاً فردوسی، محتوای پژوهشی تولید شود، کمترین نتیجه آن، اقبال عمومی از سوی ناشر خواهد بود؛ بنابراین چرا باید درباره رمان فلان نویسنده جوان کار کنم؟
فراخوان نخستین جشنواره «نقد و پژوهش‌های ادبیات معاصر» منتشر می‌شود
به گفته وی، فراخوان نخستین جشنواره «نقد و پژوهش‌های ادبیات معاصر» مردادماه منتشر خواهد شد. بازه زمانی برای نخستین دوره تعیین نشده است. احتمالاً اواخر اسفندماه این جشنواره برگزار خواهد شد. این جشنواره تلاش برای تاباندن نور و تقویت فضای نقد است. معتقدم با توجه به ایجاد گرایش‌های دانشگاهی در رشته ادبیات، برگزاری سالانه این جشنواره در توجه به موضوع نقد موثر است.
طریقی درباره تشکیل دبیرخانه برای جشنواره «نقد و پژوهش‌های ادبیات معاصر» افزود: معاونت شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران، یک دبیرخانه برای جوایز دارد که به‌مناسبت هر جایزه ملی، دبیرعلمی به دبیرخانه اضافه خواهد شد. به‌مناسبت ۲۱ شهریور، روز ملی سینما، همایش «اقتباس ادبی» را برگزار خواهیم کرد.
برنامه ویژه خانه کتاب برای اقتباس‌های سینمایی
معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران، با اشاره به جایگاه اقتباس ادبی در سینما، افزود: خوشبختانه، دوسه سال اخیر دستکم در جشنواره فیلم فجر، تولیدات اقنباسی در سینما را شاهد هستیم؛ البته پیش‌تر به آثار برخی نویسندگان ازجمله هوشنگ مرادی کرمانی توجه می‌شد اما اولاً سینماگرها الزاماً همه ظرفیت‌های ادبیات معاصر را نمی‌شناسند؛ بعد گله می‌کنیم، چرا اقتباس اتفاق نمی‌افتد اما باید پرسید، اهالی ادبیات برای تقویت تولیدات اقتباسی در سینما چقدر ظرفیت‌ها را معرفی کرده‌اند؟
به گفته وی، درباره ظرفیت‌های سینمایی بسیاری از آثار ادبی و موفق در جوایز ادبی فقط در دورهمی‌ها فکر شده؛ چه کاری کردیم برای معرفی و ایجاد ارتباط بین متن و فیلمساز؟ دو هدف در برگزاری همایش «اقتباس ادبی» تعیین شده؛ نخست استفاده از تجربیات افراد در این دایره کارگردانانی مانند بهمن فرمان‌آرا که به ادبیات توجه داشته قرار می‌گیرد، تا کارگردانان جوان که در حوزه دفاع مقدس مشغول هستند.
طریقی درباره دیگر اهداف همایش «اقتباس ادبی» بیان کرد: تلاش می‌کنیم، برای شناسایی آسیب‌ها و بیان توقع فیلمسازان از نویسنده‌ها، فرصت مناسب ایجاد کنیم؛ همچنین زمینه‌ای فراهم شود تا بگوییم کتاب برگزیده جایزه ادبی جلال برای تولید فیلم ارزشمند است، با چه سازوکاری امکان ارسال کتاب وجود دارد؟
همایش «اقتباس ادبی» برگزار می‌شود
معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران درباره ایده ثانویه درباره تقویت تولیدات فیلم‌های اقتباسی، ادامه داد: اگر مذاکره و مکاتبه درباره تعریف سازوکار با سازمان سینمایی به نتیجه رسید، تلاش داریم «جایزه اقتباس» از سوی خانه کتاب و ادبیات ایران در جشنواره فیلم فجر اهدا شود؛ بنابراین قلب دوم همایش «اقتباس ادبی» خواهد بود تا گروهی از نویسندگان به عنوان داور آثار اقتباسی در جشنواره فیلم فجر حضور داشته باشند. امیدواریم این تلاش‌ها زمینه‌ساز تشویق کارگردان‌های جوان شود.
طریقی، با تاکید بر اینکه بررسی مسائل حقوقی تولید اثر سینمایی اقتباسی، از اهداف همایش «اقتباس ادبی» است، گفت: مسائلی مختلفی درباره اقتباس در سینما وجود دارد ازجمله اینکه سینماگران به تولید اثر اقتباسی دارند اما می‌بینند، سازوکاری وجود ندارد برای آشنایی با نویسنده و اینکه آیا نویسنده توانایی تبدیل کتابش به فیلمنامه را دارد؟ همچنین نویسنده از فیلمساز چه توقعی دارد؟
وی با اشاره به تاثیرات تولید فیلم‌های اقتباسی ادامه داد: توجه دوباره به کتاب یکی از نتایج مهم تولید فیلم سینمایی یا مجموعه‌های تلویزیونی براساس کتاب است. بنابراین در مجموع هدف نخست از برگزاری همایش تدوین آیین‌نامه برای مسائل اقتباس نیست؛ بلکه می‌خواهیم با کنار هم آوردن افراد موثر از نویسنده و فیلمساز، مسائل مشخص شود.
برگزاری نخستین جشنواره «قالب‌های ایرانی شعر»
معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران از هدف‌گذاری برای برگزاری نخستین جشنواره «قالب‌های ایرانی شعر» خبر داد و افزود: فراخوان این جشنواره، شهریورماه منتشر و اختتامیه آن نیز ۴۵ روز بعد برگزار خواهد شد.
